Hükümetleri İklim Değişikliği Taahhütleri Konusunda Sorumlu Tutmak için Araştırma Rehberi- 3.Bölüm: Taahhütler Yerine Getiriliyor mu?

Giriş|1 Bölüm | 2 Bölüm|4 Bölüm| 5 Bölüm| 6 Bölüm

Hükümetler tarafından Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’ne (UNFCCC) gönderilen periyodik raporlar, emisyonlar ve daha fazlasına ilişkin resmi verilerin elde edilebileceği yerlerdir.

Bu raporlar şu bilgileri içerir:

• Sera gazı (GHG) emisyonları.
• Emisyonları azaltmak için alınan önlemler.
• İklim değişikliğine uyum sağlamak için atılan adımlar.
• İklim değişikliğinden en çok etkilenen ülkelere yapılan yardımlar.

Dahası UNFCCC’nin bu raporlar üzerinde yaptığı incelemeler, raporların yeterliliği ve doğruluğu hakkında fikir vermekte. GHG taraflarca sunulan sera gazı envanter verilerini analiz etmek için birden fazla özetlenmiş seçenek sunmakta. UNFCCC sayfası, Sera Gazı Envanter Verileri ülkeye, emisyon türüne, yıla, sektöre ve daha fazlasına göre aranabilir.

Ancak karmaşıklığa hazırlıklı olun. Bu raporları okumak kolay değil. Çok sayıda rakam içerirler ayrıca bürokratik ve bilimsel jargonla doludurlar.

Hindistan merkezli  Enerji, Çevre ve Su Konseyi (CEEW) tarafından hazırlanan 2022 raporunda, “Mevcut raporlama düzenlemeleri oldukça teknik nitelikte olup, uzman olmayanların ve genel izleyicilerin; tarafların iklim konusunda kaydettiği ilerlemeyi anlamasını sınırlayabilir” denilmektedir.

2022’de sunulan envanterler, her ülke tarafından belirlenen bir “temel yıldan” 2020’ye kadar olan verileri içermekte, bu nedenle bu başlangıç tarihleri değişiklik göstermekte. (Baz yıllarla ilgili UNFCCC kılavuzuna bakınız.) Bazı ülkeler, ilerlemelerini daha iyi göstermek için baz yıllarını stratejik olarak seçmekle suçlanmakta.

Bu ülke raporlarına emisyon verilerini içeren Ortak Raporlama Formatı (CRF) tabloları eşlik etmekte.

Karmaşık içeriğin sindirilmesine yardımcı olmak için, raportörlerin uzman yardımı almaları tavsiye edilir. Bilim insanları, iklim değişikliği aktivistleri ve hükümete bağlı uzmanlar verileri yorumlamada muhabirlere yardımcı olabilir. Uzmanlar çevre çalışmaları, meteoroloji, biyoloji ve ekonomi gibi üniversite bölümlerinde bulunabilir.

BM Raporları Gelişiyor, Birleşiyor

UNFCCC raporlama rejimi; tekdüze bir yönde gelişmeye devam etmekte. Yakın gelecekte, raporlama için güncellenmiş bir sistemin adı olan Geliştirilmiş Şeffaflık Çerçevesi (ETF) var olacak. Bu, araştırmacıların ilgisini çekebilecek bazı yeni raporlara yönelik  sonuçlar sunacak.

ETF kapsamında tüm hükümetler 2024 yılı sonuna kadar ortak raporlama tabloları ve formatları kullanarak İki Yıllık Şeffaflık Raporu sunacak. En az gelişmiş ülkeler (LDCs) ve gelişmekte olan küçük ada devletleri (SIDS) kendi takdirlerine bağlı olarak rapor sunabilirler. (ETF hakkında daha fazla bilgi için 2020 ETF El Kitabı ve 2022 El Kitabı‘na bakınız.) Ayrıca bu video da izlenebilir. Video gelişmekte olan ülkelere yardım eden BM’ye bağlı Uzmanlar Danışma Grubu (CGE) tarafından açıklanmakta.

 

Bu arada hükümetler de rapor sunmaya devam etmekte. Bunların türü ve içeriği ülkenin gelişmişlik düzeyine göre değişmekte. (Kalkınma tanımları ve kategorileri hakkında UNFCCC açıklamasına bakınız).

Aşağıda raporlara daha yakından bakabilirsiniz ve raporları nereden bulabileceğiniz yer almakta.

Temel Raporlama Belgelerine Genel Bakış

43 Ek-I ülkesinin oluşturduğu:

• Her yıl Ulusal Envanter Raporları (NIR’ler).
• Her iki yılda bir İki Yıllık Raporlar (BR’ler).

Gelişmekte olan (Ek I Dışı) ülkelerin oluşturduğu:

• İki Yıllık Güncelleme Raporları (BUR’ler). Bunlar, en az gelişmiş ülkeler (LDC’ler) ve gelişmekte olan küçük ada devletleri (SIDS) hariç, her iki yılda bir sunulmalıdır.
• Sera gazı envanterini de içeren Ulusal Bildirimler. Bunlar da her dört yılda bir sunulmalıdır ancak sunulması hazırlık maliyetini karşılayacak finansmanın sağlanmasına bağlıdır.

Şimdi bunların her birine ve nerede bulunabileceklerine bakalım.

Gelişmiş Ülke Raporları: Ulusal Envanter Raporları (NIR’ler)

Ulusal Envanter Raporları (NIR’ler) Ek I ülkeleri tarafından yıllık olarak sunulur ve her yıl 15 Nisan tarihine kadar teslim edilmesi gerekir.

UNFCCC açıklamasına göre NIR’ler “ayrıntılı tanımlayıcı ve sayısal bilgiler içerir ve CRF (ortak raporlama formatı) tabloları tüm sera gazı (GHG) emisyonlarını ve uzaklaştırmalarını, zımni emisyon faktörlerini ve faaliyet verilerini içerir”.

Bu raporlar büyük olabilir. Örneğin, 2022 Avusturya NIR‘ı 850 sayfadan fazladır. NIR’lerin tam envanterine bakınız.

NIR’ler bu emisyonları kapsamaktadır:

• Karbondioksit (CO2)
• Metan (CH₄)
• Azot oksit (N₂O)
• Perflorokarbonlar (PFC’ler)
• Hidroflorokarbonlar (HFC’ler)
• Sülfür hekzaflorür (SF6)
• Azot triflorür (NF3)

Ayrıca beş sektörü de kapsamaktadır:

• Enerji
• Endüstriyel süreçler ve ürün kullanımı
• Tarım
• Arazi kullanımı
• Arazi kullanım değişikliği ve ormancılık
• Atık

Ayrıca bu sayfalarda, her ülke için ayrıntılı tablo sunumları da yer almakta:

• Ortak raporlama formatı (CRF) tabloları
• Standart elektronik format (SEF) tabloları
• Durum Raporları (Sekretarya tarafından hazırlanır, esasen her ülkenin sunumuna ilişkin kontrol listeleridir)

UNFCCC’nin Raporlama Gereklilikleri sayfasında özetlendiği üzere, bu raporlarda çok fazla ayrıntı bulunmaktadır.

Gelişmiş Ülke Raporları: İki Yıllık Raporlar (BR’ler)

Ek-I gelişmiş ülkeleri ayrıca ilerlemenin daha az ayrıntılı özetleri olan İki Yıllık Raporlar da sunmaktadır. (Örneğin, 2022 Avusturya BR‘si 77 sayfa uzunluğundadır.) Emisyon azaltımları, azaltım eylemleri, öngörülen emisyonlar ve daha fazlası hakkında bilgi içerirler. Beşinci tur (BR5) olan en son BR’lerin en geç 31 Aralık 2022’ye kadar sunulması gerekiyordu.

Beşinci İki Yıllık Raporlar ve Dördüncü İki Yıllık Raporlar için web sayfalarına bakınız. Geçmiş iki yıllık raporların tarihleri için UNFCCC’nin Nisan 2022 tarihli son özet raporuna bakınız.

Raporlama yapan ülkeler verileri tablo formatında da sunmakta.

UNFCCC’nin tüm İki Yıllık Raporların içeriğine ilişkin en son açıklaması 2020 Derleme ve Sentez Raporu. Diğer hususların yanı sıra, 2020 raporu “Ek I Tarafları 2020 emisyon azaltım hedeflerine doğru ilerlemekte ancak bazıları için bu hedeflere yönelik boşluklar devam etmektedir” denmekte. Raporda her ülkenin verilerini gösteren çubuk grafikler yer almaktadır.

Gelişmekte Olan Ülkelere Destek Açıklandı

Gelişmiş ülkeler iklim değişikliğinden etkilenen az gelişmiş ülkelere yardım etmek için ne tür destekler sağlıyor?

Ek I’deki gelişmiş ülkelerin bir alt kümesinin BR’lerinde bu verileri sağlaması gerekiyor. Bunlar Ek II ülkeleri olarak adlandırılan 24 ülkedir.

Tablo halindeki raporlar mali, teknolojik ve kapasite geliştirme desteğinin sağlanmasını açıklıyor. (Bkz. Tablo 7, 8 ve 9.) “UNFCCC gelişmiş ülke taraflar için iki yıllık raporlama kılavuzları” uyarınca ortak tablo formatları (CTF’ler) kullanmakta.

Buna ek olarak Madde 9.5 kapsamında gelişmiş ülkelerden “gelişmekte olan ülke taraflara sağlanacak kamu mali kaynaklarının öngörülen düzeyleri de dahil olmak üzere, uygun olduğu ölçüde, gösterge niteliğindeki nicel ve nitel bilgileri” iki yılda bir bildirmeleri istenmiştir. Şimdiye kadar sadece 10 adet olan bu “İki Yıllık Bildirimler” (BC’ler) UNFCCC ‘ye kaydedilmiştir.

Gelişmekte Olan Ülkeler Raporları: İki Yıllık Güncelleme Raporları (BUR’ler)

Ek-I Dışı Taraflar olan gelişmekte olan ülkeler tarafından biraz daha farklı raporlar sunulmaktadır.

Ulusal envanter raporu da dahil olmak üzere sera gazı envanterlerinin güncellemelerinin yanı sıra azaltım eylemleri, ihtiyaçlar ve alınan destek hakkında bilgiler içeren İki Yıllık Güncelleme Raporları sunarlar.

Bu raporlar, UNFCCC’nin tanımlayıcı sayfasına göre, “sera gazı emisyonlarının ve yutaklar tarafından uzaklaştırılmalarının durumu da dahil olmak üzere, bir Tarafın Sözleşmeyi uygulamak için üstlendiği eylemlerin yanı sıra emisyonları azaltmaya veya yutakları geliştirmeye yönelik eylemler hakkında güncellemeler sağlar”. Okyanus, toprak ve ormanlar gibi karbon yutakları atmosferdeki karbondioksiti emer.

 

Külfetli olan bazı raporlar özellikle SIDS için BUR’ların sunulması isteğe bağlıdır.

BUR’ların 2014’ten itibaren çift sayılı yıllarda Aralık ayına kadar teslim edilmesi gerekmektedir. Ancak bazı ülkeler ilk raporlarını 2022 yılında sunmuşlar.

Bir Japon kuruluşu olan Küresel Çevre Stratejileri Enstitüsü (IGES), Şubat 2022’de gelişmekte olan ülkeler tarafından sunulan İki Yıllık Güncelleme Raporlarına (BUR’ler) ilişkin bir veri tabanını güncelledi. Veri tabanı sera gazı envanterini, azaltım eylemlerini, uluslararası piyasa mekanizmalarını, ihtiyaç duyulan desteği ve alınan desteği kapsamaktadır. Veri tabanı, 63 ülke tarafından sunulan 111 BUR’a ait bilgileri içermekte.

Giriş|1 Bölüm | 2 Bölüm|4 Bölüm| 5 Bölüm| 6 Bölüm

______________________________________________________

Toby McIntosh , dünya çapında gazetecilere çevrimiçi kaynaklar sağlayan GIJN Kaynak Merkezi’nin kıdemli danışmanıdır. Washington, D.C. merkezli, uluslararası şeffaflık yasalarını ele alan ve kâr amacı gütmeyen bir web sitesi olan FreedomInfo.org‘un (2010-2017) editörlüğünü yapmıştır. Bloomberg BNA’da 39 yıl çalışmış ve çok sayıda ABD Bilgi Edinme Özgürlüğü talebinde bulunmuş ve dünya çapında bilgi edinme politikaları hakkında yazmıştır. FOI savunucularından oluşan  FOIANet ağının yürütme kurulu üyesidir.

The post Hükümetleri İklim Değişikliği Taahhütleri Konusunda Sorumlu Tutmak için Araştırma Rehberi- 3.Bölüm: Taahhütler Yerine Getiriliyor mu? appeared first on Global Investigative Journalism Network.